Тауарларды декларациялау тәртібін бұзу

"Нұр Жолы" кеден бекетінде тұрақты негізде СЭҚ қатысушыларымен көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл, декларацияланатын, әсіресе Қытайдан импортталатын тауарлардың дұрыстығын қамтамасыз ету, оның ішінде зияткерлік меншік объектілеріне құқықтарды қорғау және тыйымдар мен шектеулерді сақтау бойынша кедендік бақылауды күшейту тақырыбына дөңгелек үстелдер өткізіледі.

Көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл Мемлекеттік кірістер органдары жұмысының басымдығы болып табылады. Кедендік төлемдерді, салықтарды төлеуден босатуға немесе кедендік төлемдердің, салықтардың, арнайы, демпингке қарсы, өтемақы баждарының мөлшерін кемітуге негіз беретін не оларды төлеу жөніндегі міндеттерді орындамауға немесе тиісінше орындамауға әкеп соғатын тауарларды декларацияламағаны немесе анық емес кедендік декларациялау үшін жауапкершілік ҚР ӘҚБтК-нің 551-бабында көзделген.

Осыған байланысты, 24.12.2019 жылдан бастап ҚР ҚМ және ҚХР ҚТУ арасында ҚХР және ҚР өткізу пункттері арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдары туралы алдын ала ақпаратпен алмасу туралы бекітілген хаттамаға сәйкес, ҚР ҚМ МКК кедендік шекаралар арқылы өткізілетін тауарлар бойынша ҚХР экспорттық декларациясынан ақпаратты онлайн режимде алмасу бойынша бағдарламалық өнімді іске асырды.

Осы мәліметтер алмасу тауарларды кедендік рәсімдерге орналастыру кезінде тауарларды кедендік декларациялаудың дұрыстығын қамтамасыз ету бойынша кедендік бақылауды жүргізу мақсатында жөнелтуші елдің экспорттық декларациясының деректерін межелі елдің кедендік декларациясында мәлімделген деректермен салыстыруды жүргізу үшін жүзеге асырылады.

ҚХР экспорттық декларациясындағы мәліметтер мен тауарларды кедендік тазарту кезінде ҚР Кедендік декларацияларында мәлімделген мәліметтер арасында алшақтық анықталған жағдайда, "Нұр жолы" к/б кедендік әкімшілендіру күшейтілді, тіпті кедендік тексеріп қарауды тағайындауға дейін. Бұл шара декларацияланатын тауарлардың дұрыстығына, оның ішінде зияткерлік меншік объектілеріне құқықтарды қорғау бойынша бақылауды құрғату бойынша оң әсер етті, бұл өз кезегінде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтады және республикалық бюджетке ТПиН түсімдері көлемінің ұлғаюына оң әсер етеді. Сонымен қатар, ҚР Кедендік декларацияларындағы деректер ҚХР ПИ-дағы деректермен сәйкес келген жағдайда, кеден органдары көп жағдайда мәлімделген кедендік құнды қосымша растау қажеттілігінсіз қабылдайды.

Бүгінгі күні көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл мақсатында ҚР Мемлекеттік кірістер комитеті кедендік тексеру, экспорттық-импорттық операцияларды жүзеге асыру кезінде кедендік құнды бақылау, тауарларға арналған декларациялардың бағандарын толтырудың дұрыстығын бақылау, зияткерлік меншік құқықтарын бұзу, көлік заңнамасының нормаларын бұзу, кеден органын хабардар ету тәртібін бұзу мәселелері бойынша кедендік бақылауды күшейтуге бағытталған іс-шаралар жүргізуде және УСҚ тауарларды орналастыру.

30 (тауарлардың орналасқан жері), 18/21 (КҚ нөмірі), 7 (тауарларды өткізу ерекшеліктері), 33 (тыйым салулар мен шектеулер), 31 (тауардың коммерциялық атауы, сипаттамасы), 44 (ілеспе құжаттар) және т. б. сияқты бағандардың толтырылуы бойынша көптеген қателер шығарылады.

Жоғарыда көрсетілген бағандарды толтырудың дұрыстығы кедендік және өзге де төлемдерді есептеу мен өндіріп алудың, тауарлардың кедендік құнын бақылау мақсаттары үшін деректер базасын қалыптастырудың, ішкі нарықты қорғау шараларын қолданудың, тыйым салулар мен шектеулердің сақталуын қамтамасыз етудің, ЕАЭО СЭҚ ТН сәйкес бір он мәнді сыныптау кодына жатқызудың дұрыстығына тікелей әсер ететінін еске саламыз.

Осыған байланысты, кеден бекеті 2022 жылғы 1 тоқсанның қорытындылары бойынша 2021 жылғы 1 тоқсанның ұқсас нәтижелерімен салыстырғанда жұмыс нәтижелеріне талдау және мониторинг жүргізді, онда ағымдағы жылы СЭҚБ тарапынан тауарларды декларациялау кезінде жол берілетін бұзушылықтар көбейгені байқалады.

Мысалы:

- ҚР ӘҚБтК 535-бабы бойынша (ТД толтыру тәртібін бұзу) 50 әкімшілік материал ресімделді, ал өткен жылы барлығы 4 әкімшілік материал ресімделді;

- ҚР ӘҚБтК-нің 128-бабы бойынша (ИЫҰ тауар белгісін заңсыз пайдалану) 5 әкімшілік материал, 2021 жылы-0;

- ҚР ӘҚБтК 524 бабы бойынша (тауарлардың келгені туралы МКО хабарламау) 5 әкімшілік материал, 2021 жылы - 0 ресімделді;

- ҚР ӘҚБтК 551 бойынша (тауарларды декларацияламау немесе анық емес кедендік декларациялау) 10 әкімшілік материал ресімделді, 2021 жылы-1;

- ӘҚБтК 538 бабы бойынша (кедендік декларацияны тапсыру мерзімдерін бұзу) 3 әкімшілік материал рәсімделді, ал 2021 жылы – 0;

Сонымен қатар, 2022 жылы шығарылған ДТ саны 1084 ДТ құрайды, бұл 2021 жылдың ұқсас кезеңінде шығарылған ДТ санынан 25% - ға аз. Бірақ бұған қарамастан, 2022 жылы әкімшілік айыппұл сомасы – 4 млн 280 мың 543 теңгені құрады, ал өткен жылы бұл көрсеткіш небәрі – 298 мың 993 теңгені құрады.

Осыған байланысты, СЭҚ барлық қатысушылары тауарларды декларациялау кезінде Кок №257 шешімімен бекітілген нұсқаулыққа қатаң сәйкестікте кедендік декларацияны дұрыс және толық толтыруға ерекше назар аударуы қажет. Атап айтқанда, 31 - баған-онда декларацияланатын тауар (тауардың атауы (фирмалық, коммерциялық немесе өзге де дәстүрлі атауы) туралы егжей-тегжейлі мәліметтер және өндіруші (дайындаушы) (ол туралы мәліметтер болған кезде), тауар таңбалары, маркалары, модельдері, артикулдары, сұрыптары, стандарттары және өзге де техникалық және коммерциялық сипаттамалары туралы мәліметтер, сондай-ақ тауардың декларацияланатын тауары (фирмалық, коммерциялық немесе өзге де дәстүрлі атауы) туралы сондай-ақ декларацияланатын тауардың сандық және сапалық құрамы туралы мәліметтер және т.б.).

Сондай-ақ, тыйым салулар мен шектеулерді сақтау бойынша (атап айтқанда, кедендік шекарадан өткенге дейін), кедендік декларацияларды беру және шығару мерзімін бақылау бойынша кеден заңнамасының нормаларын қатаң сақтау қажет.

"Нұр жолы" к/б бас маманы М.Н. Омаров